Immanuel, God mét ons! (Matteüs 1,18-25)

Mattheüs 1: 18-25

De titel van een biografie spreekt boekdelen. Een goed gekozen titel zegt in één zin alles. De biografie van Majoor Bosshardt heet: een leven voor anderen. Die van Nelson Mandela: de lange weg naar de vrijheid. Matteüs schrijft over Jezus. Hij is nog maar bij de geboorte en ineens weet hij al wat er op de titelpagina moet komen. Vier woorden die de hele lading dekken. Voordat hij verder gaat met zijn evangelie bevestigt Matteüs dit label, deze tag aan de Jesus-story. Wil je weten wie Jezus is? Onthoudt dan vooral deze vier woorden: #Immanuel, God met ons.

Immanuel, God met ons. Ik wil daar drie dingen over zeggen. Immanuel, God met ons. Dat is 1: een verrassing, 2 een aansporing en 3: een wachtwoord

1. een verrassing.

In de tijd dat Jezus wordt geboren is het al honderden jaren stil op de lijn tussen God en de mensen. God heeft sinds de schepping op allerlei manieren geprobeerd met ons mensen op te trekken. Adam, Noach, Abram, Mozes, Elia, David.In iedere generatie begon God opnieuw. Maar intussen lijkt de rek er wel uit bij God. Een tijd zoals die wordt beschreven in 1 Samuël: Er klonken in die tijd zelden woorden van de HEER en er braken geen visioenen door. De godslamp was bijna uitgedoofd. En als het vuur dooft, komen de wolven. Het volk Israël wordt bezet, geknecht door de Romeinen. De verbinding tussen God en mensen lijkt verbroken.Er is God, er is ons maar die twee woorden vormen geen zin

En na de lange stilte op de lijn is daar ineens weer bereik, contact, een signaal. Dat begint bij God die na alle pogingen nu zelf komt in menselijke vorm. En ergens zou het niet zo gek zijn als God dan zegt. Hier ben ik. En weet je, noem mij maar: God zonder ons. Van jullie moet ik het niet hebben. Dat is wel duidelijk. Nou, dan doe ik het zelf wel, zonder jullie. God zonder ons. Misschien is dat wel een naam, een gedachte die zich ergens diep in jou heeft vast gezet. Dat het leven zo voelt voor jou. God zonder mij. En ik dus zonder God.

Als je vanmorgen heel eerlijk kijkt naar je leven.En naar wat wij mensen er van bakken. Hoe we in deze wereld omgaan met elkaar.Hoe we omspringen met de aarde, de lucht, het water, de dieren, de schepping. Dan verwacht je tussen God en ons een ander woordje. Alsof je iemands huis een poosje mag gebruiken. En in plaats van voorzichtig en zuinig om te springen met alles wat niet van jou is heb je je helemaal laten gaan. Is het huis uitgewoond, besmeurd, overal rommel en afval, van alles stuk. En dan komt de eigenaar thuis. Hij ziet hoe we met zijn bezittingen zijn omgesprongen. Dan verwacht je te horen: God tegen ons. Is dat hoe je je voelt? Dat God je tegenstander is. Dat je je ergens altijd voor hem verstopt?

Misschien had jij, als je zelf een naam zou mogen aandragen, voorgesteld: God voor ons. Is dat niet vooral waar het over gaat. Is dat niet het goede nieuws? God voor ons? Is Jezus niet vooral Gods gave voor ons. Is niet alles wat hij doet en wie hij is voor ons? In zijn onderwijs, genezingen, bevrijdingen? Als Hij zijn leven geeft aan het kruis. Als hij opstaat uit de dood, dat is toch God voor ons? En het is natuurlijk ook waar: God voor ons.

Maar hier is de verrassing.Als God zelf onder ons komt in de gestalte van een kindje draagt hij als titel: Immanuel, God met ons. Letterlijk: Met ons, God! Want als het alleen voor ons was, zouden wij al die goede gaven van God in ontvangst kunnen nemen zonder dat we zelf echt verbonden zijn met Hem. Met ons, dat is waar God altijd naar zoekt. Sinds Hij Adam en Eva kwijt is geraakt roept God: Adam, mens, waar ben je? En altijd weer is God er op uit om de kloof te dichten, de brug te bouwen. Om met ons te zijn.

Immanuel, God met ons. Dat is dus een verrassing. Immanuel, dat is ook een aansporing.

1. Aansporing

Iedere evangelist vertelt over de geboorte van Jezus op een heel eigen manier. Lukas schrijft vanuit het perspectief van Maria en benadrukt vooral de passieve, ontvangende modus. Het kerstevangelie van Lukas eindigt met de zin: Maria bewaarde al deze woorden in haar hart en bleef erover nadenken.

Matteüs vertelt vanuit Jozef. En bij Matteüs gaat het veel meer om de actieve reactie. De engel die in hoofdstuk 1 en 2 wel drie keer aan Jozef verschijnt draagt hem steeds nadrukkelijk op om in beweging te komen. Dat is een belangrijk punt in het Matteüsevangelie: Gods woorden horen en ze dan ook echt doen, echt praktiseren! Een sleutelvers in Matteüs is hoofdstuk 7,21:Niet iedereen die “Heer, ​Heer” tegen mij zegt,zal het ​koninkrijk van de hemel​ binnengaan, alleen wie handelt naar de wil van mijn hemelse Vader.

Jozef is iemand die dat belichaamt. Hij wordt hier een rechtvaardige genoemd. Hij krijgt de opdracht om met de ander te zijn en te blijven. Om zijn schaamte en schrik te overwinnen en ondanks alles te blijven kiezen voor met. Met Maria zijn vrouw zijn. Met dit wonderlijke kind te zijn. En zo ook met God te zijn.

Met de ander zijn gaat verder dan iets voor de ander doen. Voor ons kan zonder gesprek, zonder relatie. Zonder ontmoeting, zonder contact. Als bij een kerstmaaltijd met familie en vrienden.Je bent er al tijden druk mee in de weer.Boodschappen doen, maaltijden voorbereiden, je huis schoon en op orde. Je loopt de hele dag op je tenen om te zorgen dat niemand iets tekort komt.En als je gasten afscheid nemen hoor je jezelf zeggen: wel jammer dat we elkaar niet echt gesproken hebben. Je was wel erg druk voor ze, maar je was niet echt met ze.

Je kunt voor iemand het prachtigste cadeau kopen maar als je zelf op afstand blijft, als de band met die ander niet goed is.Zul je zien dat als die ander het cadeau openmaakt.Er iets geforceerds zal zitten in de glimlach.Iets halfhartigs in het dankjewel.En die ander en jij weten dat dit cadeau de kloof tussen jullie niet overbrugt. Voor kan niet in de plaats komen van met. Wat werkelijk nodig is is dat je tijd met elkaar zou doorbrengen.De misverstanden en de pijn uit de weg ruimen.Die er tussen jou en de ander is gaan zitten en waar geen cadeau wat aan gaat verhelpen.

God is meer gericht op met dan op voor. En dat is dus ook waar Hij naar zoekt bij ons. Wij die vaak denken dat we van alles voor God moeten doen en voor we er erg in hebben zijn we dan erg in de weer voor God.Vast allerlei goede dingen natuurlijk. Maar lukt het ook om met hem te zijn. In stilte, in ontspanning, in vreugde, in vriendschap? Vanuit met Hem zijn kun je dan ook vaker, langer met de ander zijn.

Mooi als mensen je kennen als iemand die er voor je is. Iets voor je betekent, veel voor je over heeft. Nog mooier als mensen bij jou ook iets ervaren van met.Iemand die met de ander is.Zonder van alles voor je te fixen.Met je, wat er ook gebeurt.

Immanuel, God met ons. Het is een verrassing. Het is een aansporing. Het is ook een wachtwoord.

1. Wachtwoord

Er hangt rond de geboorte van Jezus niet de softe, fluwelen sfeer die wij graag creëren. Kerst is geen wiegeliedje dat ons helpt om te vluchten in de innerlijkheid.Kerst laat ons niet wegglippen in stille dingen, zachte waarden.Een bubbeltje van moederschap en tederheid.Een lief schattig plaatje van een pril gezin.Wat huisdieren erbij, geluid van een slapend land

Geboorteverhalen zijn in de Bijbel meestal niet zo schattig en aandoenlijk.Geboorteverhalen in de Bijbel laten iets zien van de strijdt die op aarde woedt tussen God en de machten. Neem de geboorte van Mozes. Hij is nog maar net ter wereld gekomen of hij moet al ontsnappen aan de dood. Aan het duistere regime van de Farao. Hij staat voor de tegenkrachten, de tegenstander.Mozes ontsnapt ternauwernood in een biezen mandje op de golven van de nijl.

Het kwaad, de machten ze zijn ook volop actief rond de geboorte van Jezus. De duisternis, de dreiging wordt bij zijn geboorte des te zichtbaarder.Jezus wordt geworpen in een wereld van kindermoordenaars.De eerste beweging die hij maakt is die van de vlucht naar Egypte. En terwijl Jezus op het nippertje wegkomt verandert achter hem Bethlehem in een bloedbad. Huilen moeders om hun vermoorde zoontjes.

Deze vier woorden: Immanuel, God met ons,ze hebben iets van een wachtwoord.Er is veel duisternis en veel dreiging in deze wereld. We herkennen de reflex van Jozef ook bij onszelf. Iets in mij loopt gemakkelijk weg voor het ongemak van echt met de ander te zijn en met de ander te blijven. Opvallend is dat bij Matteüs alle beslissende momenten zich afspelen in het donker van de nacht. De geboorte van Jezus is omgeven door duisternis.

En dit heftige, niet schattige geboorteverhaal krijgt als tag, als titel mee: Immanuel, God met ons. God met ons, met mij, die ook in mijzelf het kwaad, de duisternis tegen blijf komen. De verrader in mijzelf die altijd weer het goede in mij van binnenuit saboteert. Een schrijver omschreef pas zonde als: the human propensity to fuck things up. De menselijke neiging om dingen te verkloten. En te midden van deze kluwen en in deze gebrokenheid is God toch, ondanks alles met ons. In Immanuel.

Er is veel ‘tegen ons’ in dit bestaan, in ons leven. Tegenwind, tegenslag, tegenstemmen, tegenkrachten. Er ook een diep, schrijnend ‘zonder’. Een fundamentele eenzaamheid die door niets en niemand anders kan worden gestild en vervuld. Maar daar bovenuit gaat een krachtig met.Met ons is God. Immanuel, begint klein en kwetsbaar in een kindje. Het groeit uit tot de man aan het kruis.Hij laat daar zien hoeveel het hem waard is om met ons te zijn. De prijs is hem niet te hoog, de last is hem niet te zwaar. Het offer is hem niet te groot. Met ons is God, tot aan het kruis, tot in de dood.

Immanuel, God met ons. Onthoud die naam. Het is het wachtwoord. dat je toegang geeft, access. Toegang tot vrede met God. Fluister het in het oor van je net geboren kind of kleinkind. Laat dit het eerste zijn dat kind hoort: Immanuel, lieverd, God met ons. Laat deze woorden de balsem zijn in je diepste en meest pijnlijke wonden: Immanuel. Roep deze woorden uit, in de storm, in de strijd tegen de klippen op: Immanuel! God met ons. Proclameer deze naam als een woord van gezag dat de boze verdrijft, de banden verbreekt: Immanuel. Als het moment komt dat je sterven gaat: laat dit dan je laatste woord, je enige houvast zijn: Immanuel, God met ons.

Leestip:

Samuel Wells, Niet voor maar bij, over het belangrijkste woord in de Bijbel, 2019

Samuel Wells, Een Nazaret-manifest, bij God zijn, verschijnt februari 2020