Het goede leven: De val (Genesis 3)

(Bijbelfragment: Genesis 3 – YouTube-clip: Falling Plates – Luisterlied: Maak ons hart onrustig Heer – Trouw-artikel over schaamte– duurzame bucketlist)

De mens heeft issues met grenzen. Als we iemand grensdoorbrekend, grensverleggend noemen bedoelen we dat als een compliment. We leven liefst in een land van onbegrensde mogelijkheden. Life-coaches vertellen je op hun websites en blogs: er zijn geen grenzen. Dan alleen die je jezelf oplegt. Grenzen zijn illusies.

Dat grenzeloze mateloze zit ook wel in onze manier van leven. De drang om steeds iets anders, nieuws, hogers, meer en beters te willen. Iemand noemde dat: perfectieterreur, opgelegd geluk. De versnelling van alles lokt uit tot meer en te veel doen in dezelfde tijd. Het hiernamaals is praktisch uit beeld verdwenen dus alles moet in dit ene leven worden gepropt. YOLO, zeggen we dan: you only live once.

En er zit natuurlijk een waarheidselement in. We kunnen onszelf en elkaar klein houden.Zo druk in de weer zijn met muurtjes en grenzen,met verwachtingen en conventies dat we onszelf en elkaar kortwieken en we nooit echt de vleugels uitslaan. Dat leidt tot een verkrampt, geremd, benepen leven. Weer soms nog maar weinig vrijheid en spanning in zit. En er kan vroeg of laat dan een moment komen dat ineens de remmen los gaan en je losbreekt uit je kooi.

Genesis 3 gaat over grenzen en over vrijheid. God geeft de mens veel ruimte en vertrouwen. Van alle bomen in de tuin, behalve van die ene. Die ene boom, die markeert dus een grens. Geen grens om dwars te zitten of in te beperken, maar een grens om te beschermen. Zoals je om een hoog balkon een muurtje zet. Zoals de twee sporen van een rails de trein niet belemmeren maar helpen. Zo stelt God grenzen zodat de mens mens kan zijn.

De theoloog Niebuhr zegt terecht: verleidingen raken altijd aan twee kanten van ons mensen. Wij zijn tegelijk sterk en zwak, vrij en gebonden, blind en verziend. En zonde is altijd een poging om onze eigen blindheid te verbergen door ons gezichtsvermogen te overschatten onze eigen onzekerheid te verbergen.Door ons te laten gelden over onze eigen grenzen heen

En dan is daar de slang, de boze die op een subtiele maar doeltreffende manier.De blik van de mens altijd weet te verleggen van alles wat hij heeft ontvangen en waarmee hij is gezegend naar dat ene wat hij nog niet heeft.Dat wat buiten zijn bereik ligt. De stem die ons influistert dat het echte geluk net twee kilometer verderop ligt.Hij fixeert onze aandacht op dat ene en door die ene boom ziet de mens het hele bos niet meer waarmee hij is omgeven. Alle bomen, alle goeds dat God hen gaf.

De vrede, de shalom wordt vergiftigd door een ontevredenheid die zich in je vast zet. Een begeerte die bevredigd wil worden in plaats van de tuinman, de herder krijg je de blik van een wolf. Homo homini lupus zegt de uitdrukking: de mens is de mens tot wolf. Er sluipt iets hebberigs in, iets ongeremds, iets mateloos.

En dat maakt veel kapot. Het begin ervan zien we in Genesis 3. Als de mens zijn grens overschrijdt betaalt hij daarvoor een hoge prijs. Er ontstaat schade in relaties. Er ontstaat iets van vervreemding, afstand. Om te beginnen tussen mensen en God. De vanzelfsprekende vertrouwelijkheid is weg. De mens begint zich te verstoppen. Schaamt zich. Trekt zich terug. Neemt afstand van God. Het eerste hek wordt neergezet, de eerste muur wordt opgetrokken.

En Genesis 3 gaat niet alleen over de twee eerste mensen toen. Dit oerverhaal laat zien wat er ieder iedere dag gebeurt als wij onze grenzen overschrijden en toegeven aan mateloosheid. Er gaat meer kapot. Bijvoorbeeld tussen mensen onderling. Adam en Eva beginnen elkaar verwijten te maken. In plaats van een tegenover die bij de ander past worden man en vrouw rivalen, vijanden. Hier ligt de kiem voor allerlei vormen van vervreemding tussen mensen, rassen, sociale klassen etc. We besteden daar volgende week meer aandacht aan.

Er gaat ook iets kapot tussen de schepping enerzijds en mensen en God anderzijds. Na de val is de aarde vervloekt net als onze relatie met de aarde. Werk wordt zweterig, moeizaam, zwaar.Tuinieren verandert in een taaie klus om de ongezeglijke natuur te temmen. Doordat wij mensen grenzen doorbreken en dat ook steeds opnieuw doen is het kwaad ook de natuur binnengedrongen en tast zowel onze als Gods relatie met de schepping aan. Johannes zegt over de geboorte van Jezus: het Woord was in de wereld en de wereld is door hem ontstaan en toch kende de wereld hem niet. De vloek heeft dus zelfs het vermogen van de schepping aangetast om haar eigen Schepper te kennen.

Vandaag zien we de gevolgen van de zonde en de vloek die daarop volgde overal om ons heen in de schepping. In Romeinen 8 (18-21) lezen we dat de schepping ten prooi is aan zinloosheid en verkeert in de slavernij van de vergankelijkheid. We zien dat in ons eigen lichaam die vergankelijkheid aan het werk. Boven een bepaalde leeftijd wordt ons lichaam een frustrerende plek om in te leven. Het verval is niet te stoppen in ons gezichtsvermogen, onze gewrichten, ons geheugen etc. Zo gaat het ook met de schepping. Wetenschappers noemen dit entropie. Alles in het universum raakt geleidelijk aan in verval en valt uiteen

Romeinen 8 vertelt ons dat de schepping zucht. Dat zuchten kun je horen in bosbranden,vulkaanuitbarstingen en tsunami’s,in droogte, en schaarste. Het is deel van de vloek die over de aarde ligt als gevolg van de grenzen die wij overschreden. En als we eerlijk zijn hebben wij mensen dat overschrijden van grenzen, dat mateloze nog steeds niet afgeleerd. Met alle verwoestende gevolgen van dien

De milieucrisis is ten diepste een geestelijke crisis. De profeet Hosea hoort in zijn tijd het zuchten van de schepping.Mislukkende oogsten, ineenstortende ecosystemen. En hij geeft daar niet God de schuld van en heeft het ook niet over de vloek die sinds Genesis 3 over de aarde ligt.Hosea verbindt de toestand van de aarde rechtstreeks met ons gedrag, onze levensstijl. 1Luister naar de woorden van de HEER, Israëlieten! De HEER voert een geding tegen de inwoners van dit land, want ze kennen geen eerlijkheid meer en geen ​liefde, en met God zijn ze niet meer vertrouwd. 2Het is een en al ​meineed​ en bedrog, niets dan ​moord, ​diefstal​ en ​overspel; het ene bloedbad volgt op het andere. 3Daarom is het land in ​rouw​ gedompeld en bezwijken al zijn inwoners, mét de dieren van het veld en alles wat vliegt; zelfs de vissen in zee sterven uit.

Het land is in de Bijbel een soort van geestelijke barometer. Wil je weten hoe het gaat met de mensen wie ze echt zijn? Kijk dan hoe het met de natuur gaat om die mensen heen.In Jeremia 12 lezen we Hoe lang zal de aarde nog treuren.Zullen gras en bloemen verdorren.Het vee en de vogels komen om door de wandaden van haar bewoners.

Als de mens zijn grenzen overschrijdt heeft dat negatieve impact op de schepping. De schepping zucht natuurlijk ook doordat we niet duurzaam leven en te veel consumeren wanneer we bossen omhakken zonder nieuwe aanplant aan te brengen. Of de atmosfeer zo vervuilen dat ze niet meer kan absorberen. Maar er is ook een bredere impact . Van wie wij zijn en de keuzes die wij maken. Grenzen overschrijden is als het kapot maken van een draad in een web van een spin. Dat ontwricht het hele web.

Ik bedoel niet te zeggen dat natuurrampen altijd rechtstreeks te linken zouden zijn aan menselijk gedrag en bv een oordeel of straf is voor wie erdoor worden getroffen. Wat ik wel bedoel is dat we de oplossingen voor de milieucrisis niet alleen gaan oplossen met onderwijs en wetenschap. Met voorlichting en bewustwordingscampagnes.Er ligt een dieper moreel, geestelijk probleem onder. Wat echt nodig is is een verandering van ons hart

Even terug naar Genesis 3. Adam en Eva schamen zich letterlijk weg en zitten dus weg gestopt achter hun bosjes. Ergens zit jij daar ook, en ik. Met al onze schaamte. In TROUW stond een poosje terug deze afbeelding van de boom van schaamte. Schaamte is het woord van het jaar 2019 en kent inmiddels talloze varianten:vleesschaamte, vliegschaamte, aircoschaamte, leefschaamte, bezorgschaamte, cappuccinoschaamte, benzineschaamte, cruiseschaamte, barbecueschaamte, sproeischaamte, Uberschaamte, meer-dan-twee-kinderen-schaamte, kaasschaamte, sierbloemschaamte etc

In dat artikel in Trouw legt een psychoog uit dat schaamte geen sterke drive is voor gedragsverandering.Schaamte zorgt ervoor dat je je terugtrekt, verstopt.Een sterkere drive voor verandering is hoop en verlangen.Geloof kan helpen iets van hoop te houden.We leren uit Romeinen 8 dat de schepping zucht, maar niet als een stervende maar als een vrouw zucht en kreunt bij een bevalling.Er is hoop want de vloek is door Jezus in beginsel verbroken en we zijn op weg naar wereld zonder vloek. Een bestaan zonder tranen, zonder vervreemding.En verlangen naar die wereld kan ons helpen om ons in onze manieren van leven te gaan instellen op die wereld.

God roept Adam en Eva uit de schaamte tevoorschijn.Hij wandelt door de hof lezen we. Dat is geen blokje om of zo. Geen avondwandelingetje voor het slapen gaan. Er staat een vorm van het werkwoord gaan en het betekent zoiets als heen en weer gaan.Je zou kunnen zeggen: doorkruisen. Het is heen en weer gaan met de bedoeling om tegen te komen. Het wandelen van God is onderweg zijn ergens naar toe.Hij is onderweg naar de mens en roept hem uit zijn schaamteboom tevoorschijn.

Waar ben je, roept God. In het Hebreeuws één woord: ’ay·yek·kāh.Zoals au! één woord is. En: kom! Één woord dat een wereld betekent. Ay! Waar? Ay-jek-kah, waar jij? God weet natuurlijk best waar die twee zitten.Maar door deze vraag te stellen, hoopt hij op een antwoord.Zo herstelt Hij het verbroken contact. Waar ben je, het betekent hier: wat bezielt je? Waar ben je mee bezig? Waar ben je in verstrikt geraakt? Wat is er met je mens?

Sindsdien wandelt God door de wereld steeds op zoek naar de mens die zo geneigd is zich in de nesten te werken. In iedere generatie zoekt hij naar mensen om een verbond mee te sluiten. Mensen die de schepping willen dienen en bewaken. Mensen die de grenzen weer in ere herstellen

Tot God zelf afdaalt in Jezus en de mens opzoekt daar waar hij is. De mens uit zijn schaamteboom roept. Zoals hij Zacheus uit de vijgeboom roept: Zacheus, kom vlug naar beneden, want vandaag moet ik in jouw huis verblijven. Een ontmoeting die Zacheus er toe zal brengen heel anders om te gaan met zijn middelen minder te graaien en te verzamelen meer te leren geven en delen.

Jezus herstelt door zijn leven, sterven en opstanding de verbroken relaties, hij verbreekt de vloek. Hij legt de basis voor een beweging van vernieuwing.Hij zoekt mensen, roept ons tevoorschijn uit onze schaamtebomen. Om ons te bezielen met zijn geest en zo te maken tot hoe we zijn bedoeld.Mensen die op aarde iets van God brengen.Deze schepping dienen en haar bewaken

Mens, waar ben je, die roep klinkt door de hele schepping heen. In Romeinen 8, 19 lezen we: de schepping ziet er reikhalzend naar uit dat openbaar wordt wie Gods kinderen zijn. Een paar verzen daarvoor lezen we: U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven. U hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen te zijn,

Gods kinderen, letterlijk staat er: Gods zonen. Paulus gebruikt in zijn brieven de ontwikkelingsfasen die je in die tijd zo ongeveer doorliep. Je wordt geboren als nepios.Het betekent baby, zuigeling, onmondige. Je bent nog ongeremd, instinctief en kunt nog niet onderscheiden. De volgende fase is die van paidion.Dat staat voor kinderen tot twaalf jaar ee tijd om veel te leren en te ontdekken ook een eigen wil te ontwikkelen.Vaak proberen kinderen die door te drijven en laten ze zich niet zomaar meer corrigeren

Als je goede begeleiding ontvangt kun je je ontwikkelen tot teknon. Een jongvolwassene met een eigen identiteit.Je ontdekt je gaven en talenten en zoekt ruimte en vrijheid om jezelf te ontplooien. Om te worden wie je bent.Veel energie en aandacht gaat wel uit naar jezelf.

Echt volwassen wordt je in die tijd bij de Grieken en Romeinen als je huios wordt. Dan ontvang je je positie als zoon.Je mag de zegelring van de vader dragen.Je vertegenwoordigt hem. Spreekt en handelt in zijn naam en oefent iets uit van zijn gezag

En Romeinen 8 vertelt ons dat de schepping reikhalzend uitziet naar mensen die niet in de kinderschoenen blijven staan als het gaat om het dienen en bewaken van de schepping. Die zich niet domweg gedragen als slaven en vast blijven zitten in hun oude patronen en ongezonde ritmes, schadelijke manieren van leven. De schepping ziet reikhalzend uit naar mensen die de geest van het zoonschap met zich mee dragen.En steeds meer leren hun verantwoordelijkheid te nemen.Mensen, die de stem horen roepen: waar ben je? En dan uit hun schaamteboom tevoorschijn komen en zeggen: Heer, hier ben ik, leer mij uw wil te doen.

In deze themadienst werden de volgende liederen gebruikt:

Opwekking 540 – Hemelhoog 729 vers 1,2,3,5 – ‘Eens’ van Lev: https://youtu.be/rCHLZ4nd2yQ – Opwekking 350 – Chris Tomlin: Good good Father – Opwekking 774: Ik verlang naar Jezus – Hemelhoog 282: Maak ons hart onrustig.

Verwerkingsvragen:

1 Beluister het lied: Maak ons hart onrustig Heer. Zing het samen mee. Wat vind je van dit lied? Wat spreekt je aan? Wat niet?

2 Bekijk de YouTube-clip Falling plates. Welk beeld in deze clip raakt jou vooral? Leg uit.

3 Lees samen Genesis 3. Wat is voor jou in dit hoofdstuk het kernvers? Leg uit waarom.

4 Wat is voor jou persoonlijk het woord van God in deze preek? Leg uit waarom.

5 Bespreek het volgende citaat: En dan is daar de slang, de boze die op een subtiele maar doeltreffende manier.De blik van de mens altijd weet te verleggen van alles wat hij heeft ontvangen en waarmee hij is gezegend naar dat ene wat hij nog niet heeft.Dat wat buiten zijn bereik ligt. De stem die ons influistert dat het echte geluk net twee kilometer verderop ligt.Hij fixeert onze aandacht op dat ene en door die ene boom ziet de mens het hele bos niet meer waarmee hij is omgeven. Alle bomen, alle goeds dat God hen gaf.

6 In het Trouw-artikel over de boom van schaamte legt een psychoog uit dat schaamte geen sterke drive is voor gedragsverandering.Schaamte zorgt ervoor dat je je terugtrekt, verstopt.Een sterkere drive voor verandering is hoop en verlangen.Geloof kan helpen iets van hoop te houden.We leren uit Romeinen 8 dat de schepping zucht, maar niet als een stervende maar als een vrouw zucht en kreunt bij een bevalling.Er is hoop want de vloek is door Jezus in beginsel verbroken en we zijn op weg naar wereld zonder vloek. Een bestaan zonder tranen, zonder vervreemding.En verlangen naar die wereld kan ons helpen om ons in onze manieren van leven te gaan instellen op die wereld. Ben je het met deze passage eens? In hoeverre functioneren hoop en verlangen in jouw leven?

7 Wat is jouw eigen schaamte top drie? Vertel waarom juist deze drie.

8 Vul voor jezelf de duurzame bucketlist in. Deel de resultaten met elkaar. Spreek af welke concrete stap je nu gaat zetten. Bevraag elkaar daar de volgende keer op.

9 Sluit de avond af met de zegen van Fransciscus.

Moge God ons zegenen met ongemak

Bij ongemakkelijke antwoorden, halve waarheden en oppervlakkige verhoudingen

zodat we diep vanuit ons hart mogen leven;

Moge God ons zegenen met woede

Bij onrechtvaardigheid, onderdrukking en uitbuiting van Gods schepselen

zodat we echt stappen zetten naar rechtvaardigheid, vrijheid en vrede;

Moge God ons zegenen met tranen

om te vergieten voor hen die lijden aan pijn, verwerping en honger en oorlog

zodat we onze handen kunnen uitstrekken om hen te troosten

en om hun pijn in vreugde te veranderen.

Moge God ons zegenen met genoeg dwaasheid

om te geloven dat we een verschil kunnen maken in de wereld

zodat wij doen waarvan anderen zeggen

dat het niet gedaan kan worden.