Let it be (2e advent 2015)

(Lukas 1, 26-38, onderaan deze tekst vind je het luisterlied ‘let it be’)

Lukas beschrijft op een bijzondere manier hoe de engel Gabriël aan Maria de geboorte van Jezus aankondigt. Dit keer geen tempel vol mensen. Geen hele reeks bijzondere gebeurtenissen. Het toneel is helemaal leeggemaakt. Zodat alle aandacht zich kan richten op deze wonderlijke, bijna bovenaardse ontmoeting. Het gesprek dat zich voltrekt tussen de engel en het meisje is zo intiem, zo heilig, dat alles erom heen verstilt.

Het is één van de sleutelmomenten in de Heilige Schrift. En het is te begrijpen dat juist deze scene heel vaak is afgebeeld. Als je wat van de afbeeldingen bekijkt. Dan wordt aan Maria vaak heel bewust een bepaalde allure en uitstraling gegeven. Ze heeft dan vaak iets weg van een dame van stand. Ze wordt omgeven door stijlvolle meubels. En zelf is ze elegant gekleed. Vaak vindt je in de afbeelding ook een boek dat open ligt om haar vroomheid en vaardigheid te onderstrepen.

Dat is in deze afbeelding heel anders. Hij is gemaakt in 1898 door Henry Tanner. Een zwarte kunstenaar uit Amerika. Zijn vader was predikant, zijn moeder was een gevluchte slavin. Tanner verhuisde naar Frankrijk en heeft ook rondgereisd in het Midden-Oosten. Hij ontwikkelde als schilder een realistische stijl. En de manier waarop hij met kleur en licht werkte, geeft aan zijn werken een sterke intensiteit en sfeer.

De Maria die we hier zien afgebeeld is een doodgewoon en eenvoudig tienermeisje in een simpele sobere haast kale ruimte. Een vloer met ruwe onbewerkte uitgehouwen stenen. De gepleisterde muren zijn hier en daar gebarsten. Op de grond een versleten tapijt dat er al jaren moet liggen. Rechts een ordinaire vaas zonder enige versiering. De kaars brandt maar het licht valt zo goed als weg. De eenvoud van deze ruimte ademt iets van rust en verstilling

Maria zelf is geen dame maar een tienermeisje. De kleding die ze draagt is vormloos. Haar bed is niet opgemaakt, ze heeft haar haar niet gedaan. Onder haar kleding zien we op speelse wijze een paar blote tenen tevoorschijn komen. Ze leest geen gewichtig vroom boek maar doet eigenlijk niets bijzonders. Haar heel gewone leven is zomaar abrupt onderbroken. Ze is misschien van plan geweest om te gaan slapen en juist op dat moment wordt er iets van nieuw leven in haar wakker gemaakt.

Haar entourage blijft wat ze is. Geen verbouwing, geen make-over, geen cosmetica, geen up-grade. Zij blijft een doodgewoon eenvoudig meisje ver buiten de spotlights. Ergens in de marge, ergens achteraf. Midden in het heel gewone leven van zomaar een dag, van zomaar een eenvoudig tienermeisje, in zomaar een simpele kamer in zomaar een dorpje van niks. Uitgerekend daar wil God iets nieuws beginnen.

De engel blijft hier verborgen in het licht. Geen vleugels of stralende kleiding. De wereld van God en zijn engelen onttrekt zich aan onze waarneming. Er is alleen dat licht dat hier niet komt of gaat maar zich bevindt in de deuropening ergens halverwege tussen God en de mensen. Dat licht is zo intens en fel dat je er niet te lang naar blijft kijken. En als vanzelf gaan je ogen en je aandacht naar dat meisje daar op de rand van haar bed. Alsof de schilder wil zeggen: God zelf bewoont een ontoegankelijk licht. Wil je iets van Hem zien, dan moet je zijn bij dit meisje dat luistert naar de naam Maria. En bij het kind dat zij zal baren.

Hoe lezen we haar lichaamstaal? Haar gesloten lichaamshouding en de gevouwen handen roepen iets op van schrik en terugtrekken bij het zien van zoveel licht. Haar gezichtsuitdrukking verraadt iets van beduusdheid, voorzichtigheid, bezorgdheid, waakzaamheid, verwarring. Maar tegelijk buigt ze naar voren en draait ze haar licht met haar hoofd alsof ze luistert en wacht op een antwoord. Rond haar lippen speelt het begin van een lichte glimlach en op haar gezicht lees je ook iets van nieuwsgierigheid, scherpte en moed. Haar jeugdigheid en in het bijzonder die grote open ogen die niet knipperen roepen iets op van kwetsbaarheid en onschuld, van onbevangenheid en overgave.

Haar blik lijkt iets dromerigs te hebben.Alsof Maria de nieuwe toekomst al ziet oplichten. Het gouden licht dat hier haar leven binnen spoelt.Het is overweldigend en tegelijk aantrekkelijk en warm. Zoals de woorden die de engel spreekt groot zijn en haast onbevattelijk. Maar tegelijk is de ondertoon van die woorden er één van genade, nabijheid, ontferming, hoop

En sommige van die woorden echoën nog lang na in haar ziel. Begenadigd…de Heer is met je… Wees niet bang… God schenk je zijn gunst… Je zult het kind Jezus noemen… Hij zal een groot man worden… Zoon van God… Koning voor altijd… Voor God is niets onmogelijk… Lukas schrijft dat Maria zich afvraagt wat dit alles te beteken heeft. Dat lezen we vaker van haar. Dat ze wat ze hoort bewaart in haar hart en er over blijft nadenken.

Kijkend naar deze afbeelding vraag je je af welk moment hier precies is vastgelegd. Is de engel zojuist gearriveerd? Zit hij midden in de aankondiging? Heeft Maria misschien juist haar vraag gesteld. Hoe zal dit gebeuren? Of is het misschien het ultieme moment, het kernmoment in dit gebeuren? Waarop Gabriël helemaal is uitgesproken en hij samen met alle engelen in de hemel en ook samen met God die hem heeft gezonden nu de adem inhoudt om te zien hoe Maria op dit bericht zal reageren.

Want als je hier het gebeuren even op pauze zet. Dan zijn er heel veel verschillende reacties denkbaar. Reacties die je in de bijbel steeds tegenkomt. Als mensen worden geroepen tot een bijzondere opdracht. De een zegt: ik ben te jong, de ander zegt: ik ben te oud. De een zegt: kunt U niet iemand anders uitkiezen? De ander loopt er gewoon voor weg. En nog weer een ander geeft zich al mopperend en sputterend dan maar gewonnen. Hoe gaat Maria op deze wonderlijke opdracht reageren? Maria spreekt de onvergetelijke woorden: De Heer wil ik dienen. Laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd.

De kerkvader Irenaeus heeft eens gezegd: zoals door de ongehoorzaamheid van één vrouw Eva de mensheid werd getroffen en aan zonde en dood verviel. Zo kwam het ook door de gehoorzaamheid van één vrouw Maria dat de mensheid uit de dood is opgewekt en het leven ontving. Maria krijgt daarmee iets van een nieuwe Eva. Moeder van het nieuwe leven.

Luther die niets moest hebben van Mariaverering heeft Maria uitbundig geprezen als voorbeeld van wat geloven nu eigenlijk is. Zij hoort Gods woord, neemt het aan en verklaart zich bereid haar leven erdoor te laten bepalen. Ze is daarmee niet alleen de moeder van onze Heer. Ze is daarmee ook de moeder van alle gelovigen.

Mij geschiedde naar Uw woord. In de Engelse bijbel staat er dan zoiets als: Let it be done to me, as you have said. Wie zijn klassiekers kent denkt bij deze woorden al snel aan het bekende lied ‘Let it be’ waarin ook een Maria, een Mother Mary, voorkomt. Het is een liedje met een verhaal. Paul McCartney ging als jongvolwassene door een zware periode heen en worstelde met grote levensvragen. Zijn moeder was overleden toen hij 14 jr oud was. En hij was zelfs vergeten hoe zij er precies uit had gezien.

En toen in die moeilijke periode was daar zijn moeder Maria die hem opzocht in een droom. Hij zag haar gezicht haarscherp vooral haar ogen en ze zei: Let it be! Het waren drie woorden vol van troost en vol van hoop die hem door een zware tijd zouden heen helpen. Let it be… het had toen voor hem de betekenis: wees mild, vecht niet zo, verzet je niet.Ga de weg die je moet gaan en vertrouw je toe.Heb vertrouwen. Het komt goed. Hij schreef in die periode het bekende lied. Het eerste deel over hemzelf en deze ervaring. Het tweede deel over andere mensen met een gebroken hart of in oorlog.En in dat tweede deel krijgen die woorden let it be een ruimere betekentis. Let it be betekent dan zoiets als: laat het gebeuren. Het goede, het hoopvolle. een nieuwe wereld.Die gelukkiger is en vrede kent.

Dit lied ‘let it be’ heeft in de loop van de tijd zijn eigen geschiedenis doorgemaakt. En heeft iets gekregen van een hymne. Een moderne psalm voor alle mensen. Mensen over de hele wereld in heel verschillende omstandigheden. Soms waren het woorden van hoop voor een hele generatie, een heel land. Na de aanslagen op de Twin Towers op 9/11werd er in New York een herdenkingsconcert gehouden. De hele wereld keek mee en werd geraakt toen Paul McCartney daar juist dit ene lied zong.

En nu klinkt het op deze zondagmorgen. En mag het een eigen klank en kleur krijgen in het licht van de Bijbel die heeft geklonken. Een gesprek tussen een heilige engel en een heel gewoon tienermeisje. Een gesprek dat een nieuwe toekomst zal openen. Een toekomst die zich opent in de toewijding en het vertrouwen van dit ene meisje dat zegt: Let it be, let it be done to me. As you have said. Een toekomst die zich steeds opnieuw opent, daar waar u, jij en ik ons voor het eerst of weer opnieuw openen en durven toevertrouwen aan de woorden van God. Daar waar wij zeggen: de Heer wil ik dienen, laat er met mij gebeuren, wat U hebt gezegd. Amen