Eet hij met zondaars?!
(Markus 2: 13-17)
Eet Hij met zondaars? Dat is een begrijpelijke vraag. Zeker als je bedenkt wie deze vraag stellen? De Farizeeën en Schriftgeleerden zouden zelf zoiets namelijk nooit doen. Eten met tollenaars en zondaars.
Zij zien mensen die zich niet strikt houden aan Gods wetten en leefregels als bevuild, bezoedeld, onrein. En ze vermijden dan ook ieder contact. Zij houden zulke mensen op grote afstand. Want waar je mee omgaat, daar wordt je mee besmet. Mensen die het met God en gebod niet zo nauw nemen en nergens aan doen. Die hebben zo hun eigen sfeer en taal en humor en daar wordt je toch door beïnvloed. Of je dat nu wilt of niet. En daarom bewaren deze Farizeeën een veilige afstand tot andersdenkenden. En bewegen ze zich het liefst uitsluitend in hun eigen afgeschermde veilige wereld van ons soort mensen.
Dat is vandaag de dag nog zo in allerlei vormen van strikte orthodoxie. Of het nu streng-reformatorische mensen zijn of orthodox-joodse gemeenschappen. En die hang isolement en afzondering. Dat sterke gericht zijn op zuiver blijven en onbesmet. Dat valt ook wel te begrijpen. Het heeft zijn eigen kracht. Er gaat iets beschermends vanuit. En het lukt zo ook veel beter om je eigen opvattingen, levensstijl en traditie in stand te houden en ook over te dragen op de volgende generatie. De Farizeeën voelen zich echt de bewaarders van een rijke traditie van wijsheden en inzichten van de openbaring van God in beloften en geboden. En zij geloven vast dat wie zich daar strikt aan houdt de zegen van God mag verwachten voor zichzelf en ook voor de hele gemeenschap.
Er zijn in die dagen ook andere groeperingen.Die nog veel strikter zijn in hun model van afscheiding en afzondering en wereldmijding. Je hebt bijvoorbeeld de Essenen. Zij trekken zich letterlijk terug in de woestijn en stichten daar een eigen gemeenschap.Zuiver, heilig, onbevlekt, puur.Iemand als Johannes de Doper sympathiseert hiermee. Hij verblijft ook graag langdurig in de woestijn op afstand van de samenleving en heeft ook een voorkeur voor een radicale levenshouding, zonder compromis.
En in diezelfde samenleving is daar dan Jezus van Nazareth. In Hem komt God zelf onder de mensen wonen om hen te laten zien wie God is en hoe een leven naar Gods wil er uit kan zien. En je bent benieuwd hoe Jezus zich dan opstelt. Jezus begint als rondreizend leraar en prediker en het zou heel begrijpelijk zijn geweest als Jezus het beproefde spoor zou hebben gekozen van de Essenen of de Farizeeën. Dat hij zich zou hebben gericht op godsdienstige mensen die trouw leven naar Gods geboden. Zo had Jezus een goede naam kunnen opbouwen en het respect kunnen verdienen van de geestelijke leiders. En met die goede naam had Jezus dan een eigen gemeenschap kunnen stichten van mensen op wie niets is aan te merken.Voorbeeldig en onbesproken. En zo had Jezus dan de wereld kunnen laten zien wat Gods bedoeling is voor alle mensen.
Het gaat echter heel anders. En dat beschrijft Markus al meteen in zijn eerste twee hoofdstukken. Als Jezus begint aan zijn publieke optreden komt er een heel andere categorie mensen op hem af. Geen onberispelijke nette mensen maar een stroom van melaatsen en bezetenen, lammen en blinden.Van alle kanten dringen ze om hem heen en zwermen ze om Hem heen als bijen.Zo zeer dat Jezus er soms door overweldigd wordt en hij de eenzaamheid in vlucht. Zoveel lijden, zoveel gebrokenheid, zoveel nood, zoveel pijn, zoveel verdriet,zoveel schaamte, zoveel schuld, zoveel zonde..
En je zou nog kunnen denken dat dit Jezus overkomt. Maar zo is het niet. Jezus begint zijn prediking niet in Jeruzalem waar de geestelijke elite zich bevindt. Maar hij trekt uitgerekend naar Galilea. Galilea, een uithoek waar vooral godsdienstige mensen op neer kijken. Omdat Joden zich daar vermengd hebben met niet-Joden. En er is daar dus niet zoveel dat zuiver is en rein.
En als er dan zieken en bezetenen op Jezus af komen dan gaat hij ze niet uit de weg. Dat zou te begrijpen zijn geweest. Dat Jezus zichzelf niet zou willen verontreinigen en zou hebben gedacht: wil ik enige kans van slagen hebben dan moet ik mijn reputatie als man van God overeind houden en niet in aanraking komen met mensen die onheilig, onrein zijn. Maar Jezus schrikt niet terug, houdt geen afstand.Integendeel, hij neemt de tijd voor ze. Hij luistert naar ze, hij praat met ze en hij raakt ze heel bewust aan.
En als Jezus leerlingen om zich heen verzamelt. Dan zoekt hij niet de jongens of mannen die godsdienstig en slim genoeg zijn om te mogen studeren in de klasjes rond de synagoge. Nee, Jezus benaderd doodgewone vissers als Simon en Andreas, Jakobus en Johannes. Die ooit met alle andere jongetjes uit het dorp waren begonnen aan de schoolklas van de rabbi.Maar ergens onderweg zijn ze afgevallen omdat ze niet bij de beste studenten behoren. En nu zijn ze aan de slag gegaan in het familiebedrijf. Juist zij worden door Jezus geroepen. Geen godsdienstige kampioenen of religieuze virtuozen.Maar de afvallers, de kneusjes. Gewone mensen zoals u en ik waar van alles aan mankeert.
En alsof dat nog niet genoeg is roept Jezus ook Levi de tollenaar. Uitgerekend de meest gehate man van Kafarnaum. Die niet alleen belasting int voor de Romeinse bezetter maar daarbij net als alle andere tollenaren zichzelf daarbij schaamteloos verrijkt. Jezus ziet Levi zitten en zegt eenvoudig: volg mij. En Levi staat op en volgt Jezus. Had Jezus een spindokter gehad, een campagneleider. Dan had hij beslist een ander advies gekregen. Als je in Kafarnaum enig goodwill wil kweken. Enige draagvlak wil creeëren voor jouw bediening. Als je wilt dat de mensen je serieus nemen als leraar. Zorg dat je dan bij mensen als Levi uit de buurt blijft. Zo iemand moet je niet in je buurt toelaten.En als je hem al wilt ontmoeten, laat het dan in elk geval niet gezien worden. En zo iemand bewust opnemen in je kring,dat is echt het domste wat je kunt doen.
Nou ja, en nu het dan toch gebeurd is. En Levi is toegetreden tot de kring van Jezus leerlingen. Dan zou het advies zijn: laten we Levi opnieuw framen. Zorg dat mensen een ander beeld van hem krijgen.Dat ze vooral de nieuwe Levi te zien krijgen. Levi 2.0. Dat ze hem gaan associeren met andere dingen.En zijn corrupte en pijnlijke verleden langzaam naar de achtergrond kan worden geschoven. Laat hem in elk geval niet langer deel uit maken van die hele duistere wereld van tollenaars en ander uitschot.
Maar Jezus heeft geen spindokters en campagnestrategen. Jezus is ook niet bezig met een uitgekookte strategie. Hij is zelfs niet bezig met beeldvorming en imago. Hij is üeberhaupt niet bezig met zichzelf en zijn kans op succes. Hij is echt uit ander hout gesneden. Hij benadert ieder mens vanuit zijn hart. En als Levi een grote maaltijd organiseert waar heel veel tollenaars en andere mensen met een luchtje aanwezig zullen zijn. Dan is Jezus daar ook van de partij en heeft hij tafelgemeenschap met hen.
In het oosten is met iemand eten niet iets vrijblijvends. Het betekent dat je je verbindt aan die persoon. Dat je met die ander iets hebt of wilt krijgen. Dat je die ander echt wilt ontmoeten en leren kennen. Deel uit wilt maken van elkaars leven. Is dat echt wat Jezus wil? Is dit echt waar hij bewust voor kiest? Eet Hij met tollenaars en zondaars?
Nou, Jezus spreekt voor zichzelf en verontschuldigd zich niet.Hij zegt niet: nou ja, ik doe het ook liever niet. Het zijn ook eigenlijk niet mijn types. Maar ja, het hoort nu eenmaal bij mijn werk… Hij zegt: Gezonde mensen hebben geen dokter nodig. Maar zieken wel. Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen maar zondaars. Wat Jezus dus eigenlijk zegt is dit. Of ik met zondaars eet? Ja zeker, en niet per ongeluk of met tegenzin. Of als dat dan zo eens uitkomt. Nee, ik eet met zondaars en doe dat van harte en helemaal en liefst zo vaak mogelijk. Eten en omgaan met zondaars, dat is waar ik voor ben gekomen. Ik ben hier precies op mijn plek. Dit is echt helemaal mijn ding..
Nou, als je op dat feestje van Levi om je heen kijkt dan zie je er zondaars genoeg. Er is het type tollenaar dat iedere dag pijnlijk wordt herinnerd aan ongelukkige keuzes en verkeerde praktijken. Waardoor ze een stempel hebben gekregen. Ze zijn zich misschien wel het meest bewust van hun falen en hun tekorten. Hun schuld en hun schaamte. En juist onder hen kan Jezus veel van zichzelf kwijt.
Ook de leerlingen van Jezus zijn aanwezig. Zij zijn begonnen aan een nieuw leven. Maar op die weg achter Jezus aan komen zij steeds opnieuw de zondaar in zichzelf weer tegen.Zij dragen hun oude bestaan iedere dag met zich mee. En staan steeds voor de keuze welk deel van hun leven zij het meest laten voeden en versterken en laten groeien.
En dan zijn er ook de Farizeeën.Zij blijven buiten staan en houden zo wat afstand. Zij zien vooral heel scherp de zondaar in de ander.En proberen zelf krampachtig hun blazoen schoon te houden. Zij zien nog niet dat schone handen nog geen schoon hart betekent. En dat in afzondering en isolement al snel kan verworden tot een leven vol van oordeel en met bitter weinig compassie.
En misschien herkennen we vanmorgen van allemaal wel wat.En komen we onszelf de farizeer, de tollenaar en de leerling tegen. En Jezus zegt: ik ben voor al deze types gekomen. Voor zondaars dus. Zonde betekent zoiets als: je doel missen. Zondaars zijn dus mensen die niet tot hun bestemming komen. Die er niet toe komen om God lief te hebben boven alles en hun medemens als zichzelf. En Jezus zoekt het gezelschap van zulke mensen om met hen op te trekken, te eten te drinken. Om vertrouwd te raken met elkaar.En zo iets van zichzelf te delen. En zondaars te leiden op de weg van Heer. Zodat ze hun bestemming gaan vinden.
En van die wonderlijke verborgen omgang is de maaltijd van de Heer een uitingsvorm. Vanmorgen is de Heer in ons midden en roept hij zondaars om met hen te eten. Om ons te verzekeren van de vergeving van onze zonden. Om in ons te helen wat gebroken is. Te verbinden wat verwond is. En ons bestaan van binnenuit te vernieuwen. En ons ook meer en meer aan elkaar te verbinden tot een hechte gemeenschap van verloste zondaren. Lof zij Christus, nu en tot in eeuwigheid.